Geiriau gan Evan James, alaw gan James James
Ysgrifennwyd y geiriau i’r gân hon gan Evan James a’r dôn gan ei fab James James, y ddau o Bontypridd, ym 1856. Fe’i gelwid yn wreiddiol fel Glan Rhondda ac roedd ymhen 6/8 am ddawnsio i gyfeiliant telyn. Roedd Glan Rhondda yn rhan o gasgliad o alawon heb eu cyhoeddi a enillodd gystadleuaeth Eisteddfod yn Llangollen ym 1858, ac yna cafodd ei gyhoeddi gyda’i deitl cyfredol mewn casgliad 1864 a werthodd yn eang ledled Cymru. Cynyddodd ei boblogrwydd eto pan gafodd ei ganu yn Eisteddfod Bangor ym 1874 ac yn fuan wedi hynny daeth yn ffefryn mewn cynulliadau gwladgarol a digwyddiadau chwaraeon a daeth i gael ei dderbyn fel anthem Genedlaethol Cymru, gan ddisodli God Bless The Prince Of Wales.
Defnyddir y dôn hefyd ar gyfer anthemau cenedlaethol Cernyw, Llydaw ac Y Wladfa (anheddiad Cymreig ym Mhatagonia yn yr Ariannin / Chile cychwynnodd yn y 19eg ganrif mewn ymateb i’r dirywiad yng Nghymraeg yng Nghymru, ac mae ganddo gysylltiadau ieithyddol a diwylliannol â Chymru o hyd) . Dyma eiriau pennill cyntaf anthem Wladfa Gwlad Newydd y Cymry.
Y mae Patagonia yn annwyl i mi,
Gwlad newydd y Cymry mwyneiddlon yw hi;
Anadlu gwir ryddid a gawn yn y wlad,
O gyrhaedd gormesiaeth a brad.
Gwlad! Gwlad! pleidiol wyf i’m gwlad,
Tra haul y nen uwchben ein pau,
O bydded i’r Wladfa barhau.
Patagonia is beloved to me,
The new land of the noble Welsh people it is;
True freedom we can breathe in the country,
Out of reach of oppression and betrayal.
Land! Land! partial I am to my land,
While the sun above is over our land,
O may Y Wladfa endure.
Gwehydd a bardd a anwyd yng Nghaerffili oedd Evan James (Ieuan ap Iago) (1809-1878). Roedd yn rhedeg busnes gwehydd ym Mhontypridd gyda melin ar lan Afon Rhondda.
Ganed James James (Iago ap Ieuan) (1832-1902) yn Nhafarn y Derwyddon, Hollybush, i’r de o Tredegar yn nyffryn Sirhowy (rhwng dyffryn Rhymney a Dyffryn Ebbw). Cynorthwyodd ei dad Evan James ym musnes y gwehydd. Mae wedi ei gladdu ym mynwent Aberdâr. Mae cofeb i’r ddau ohonyn nhw ym Mharc Ynysangharad, Pontypridd.
R. Maldwyn Price
Wrth ganu’r Anthem Genedlaethol mewn cytgord rydym yn defnyddio’r trefniant gan Richard Maldwyn Price (1890-1952). Price oedd y myfyriwr cyntaf yng Nghymru i ennill Doethuriaeth Gerdd. Daeth yn organydd a chôr-feistr yn Eglwys y Santes Fair yn y Trallwng ac arhosodd yn y swydd hon tan 1933. Bu Price yn dysgu mewn ysgolion yn Redhill a Malvern, ac yn arwain ac yn cyfansoddi.
Ffynonellau
Hen Wlad Fy Nhadau: https://en.wikipedia.org/wiki/Hen_Wlad_Fy_Nhadau
Evan James: https://en.wikipedia.org/wiki/Evan_James_(poet)
James James: https://en.wikipedia.org/wiki/James_James
R. Maldwyn Price: https://nl.wikipedia.org/wiki/Richard_Maldwyn_Price
Geiriau
Mae hen wlad fy nhadau yn annwyl i mi
Gwlad beirdd a chantorion enwogion o fri;
Ei gwrol ryfelwyr gwladgarwyr tra mâd,
Tros ryddid collasant eu gwaed.
Gwlad! Gwlad! Pleidiol wyf i’m gwlad,
Tra môr yn fur i’r bur hoffbau
O bydded ein hen iaith barhau.
Hen Gymru fynyddig, paradwys y bardd
Pob dyffryn, pob clogwyn, i’m golwg sydd hardd
Trwy deimlad gwladgarol, mor swynol yw si
Ei nentydd, afonydd, i mi.
Os treisiodd y gelyn fy ngwlad dan ei droed
Mae hen iaith y Cymry mor fyw ag erioed
Ni luddiwyd yr awen gan erchyll law brad
Na thelyn berseiniol fy ngwlad.
Cyfieithiad i’r Saesneg
The old land of my fathers is beloved unto me
A land of poets and singers, famous ones of renown;
Her brave warriors, patriots so virtuous
For freedom they shed their blood.
Land, Land, partial I am to my land.
While the sea is a wall to the pure, favourite region,
O may the old language endure.
Old mountainous Wales, paradise of the bard
Every valley, every cliff, to my sight is beautiful
Through patriotic feeling, so charming is the murmur
Of her streams, rivers, to me.
If the enemy oppressed my land under his foot
The old language of the Welsh is as alive as ever.
The muse was not deterred by the atrocious hand of betrayal,
Nor is the melodious harp of my land.
Ffynhonnell y cyfieithiad: http://www.angelfire.com/in/gillionhome/Lyrics/Caneuon/HenWlad.html