Emyn mawl, cerddoriaeth gan John Richards (Isalaw), geiriau gan Owen Griffith Owen (Alafon), trefniant Martin Hodson MBE.
John Richards (Isalaw) 1843-1901
Ganwyd Richards ym Mangor ym 1843. Yn ddyn ifanc sefydlodd ddosbarth cerdd cyntaf Bangor gyda ffrind Thomas Williams, gan ddysgu pobl i ganu gan ddefnyddio nodiant sol-fa. Roedd ei emynau yn boblogaidd ac mae rhai yn dal i gael eu canu mewn gwasanaethau a’u perfformio mewn cyngherddau. Mae’n debyg mai Sanctus yw ei emyn emyn mwyaf adnabyddus. Mae wedi ei gladdu ym Mynwent Glanadda, Bangor. Enwyd Maes Isalaw, stryd ger ei gyn-gartref, er anrhydedd iddo.
Owen Griffith Owen (Alafon) 1847-1916
Ganwyd Owen ym mis Tachwedd 1847 ym Mhanto Glas, Eifionydd. Nid wyf wedi gallu darganfod ble mae hwn ond mae Pant Glas rhwng Criccieth a Chaernarfon felly efallai ei fod yno.
Pan oedd tua 12 oed dechreuodd weithio mewn chwareli, gan ysgrifennu pennill o oedran ifanc yn y cyfamser, fel y gwnaeth dau o’i frodyr a ddaeth yn adnabyddus fel beirdd Llifon a Thaliesin.
Yn 29 oed aeth i’r weinidogaeth Fethodistaidd Galfinaidd ac aeth i Ysgoldy yn nyffryn Lledr ger Dolwyddelan, Sir Gaernarfon lle arhosodd ar hyd ei oes. Roedd wrth ei fodd â chefn gwlad ac roedd yn garedig ac yn ddiffuant ac yn hoff iawn ohono. Enillodd gadeiriau mewn eisteddfodau lleol ac roedd yn ail yn yr Eisteddfod Genedlaethol ddwywaith. Mae parch mawr at ei englynion (cerddi byr ar ffurf draddodiadol). Emyn mwyaf adnabyddus Owen yw Glan Geriwbiaid a Seraffiaid (Holy Cherubim a Seraphim) a genir i dôn Isalaw Sanctus. Bu farw ym 1916 a chladdwyd ef ym Mrynrodyn, ger Groeslon, Sir Gaernarfon.
Ffynonellau
Isalaw: https://historypoints.org/index.php?page=hymn-writer-isalaw-s-birthplace
Alafon: https://www.burg34.com/alafon.html
https://biography.wales/article/s-OWEN-GRI-1847
Geiriau
Glân geriwbiaid a seraffiaid,
Fyrdd o gylch yr orsedd fry,
Mewn olynol seinau dibiaid,
Canant fawl eu Harglwydd cu:
“Llawn yw’r nefoedd o’th ogoniant,
Llawn yw’r ddaear, dir a môr:
Rhodder iti fythol foliant,
Sanctaidd, sanctaidd, sanctaidd Iôr!
Fyth y nef a chwydda’r moliant;
Uwch yr etyb daear fyth:
“Sanctaidd, sanctaidd, sanctaidd!” meddant,
“Duw y lluoedd, Nêr dilyth!
Gyda’r seraff gôr i fyny,
Gyda’r Eglwys lân i lawr,
Uno wnawn fel hyn i ganu
Anthem clod ein Harglwydd mawr.
Cyfieithiad yn Saesneg
Holy cherubim and seraphim,
A myriad around the throne above,
In a ceaseless train of sound,
Sing the praise of their dear Lord:
“Full are the heavens of thy glory,
Full is the earth, land and sea;
To be given to thee forever is praise,
Holy, holy, holy Lord!”
Forever heaven swells the praise;
Above the answering earth forever –
“Holy, holy, holy!” they say,
“God of hosts, never-failing Lord!”
With the seraph choir above,
With the holy Church below,
We do join like this to sing
An anthem of praise of our great Lord.
Ffynhonnell y cyfieithiad: https://www.angelfire.com/in/gillionhome/Worship/Emynau/glan.html (Richard B. Gillion).
Dyma drefniad Isalaw wedi ei ganu gan Gôr Meibion Porth Tywyn.
Cerubiaid a Seraphiaid
Cerub: Creadur angylaidd o reng uchel sydd â dyletswyddau arbennig, yn wahanol i drefn seraphs. Mae’r cyntaf o’r 92 gwaith y sonnir amdanynt yn y Beibl yn Genesis 3:24; ar ôl i Dduw yrru Adda ac Efa allan o Eden, postiwyd cerubiaid (Heb., keru·vimʹ) yn y Fynedfa gyda llafn fflamlyd o gleddyf “i warchod y ffordd i goeden y bywyd.” Ni ddatgelir a oedd mwy na dau wedi’u lleoli.
Seraph: Creadur ysbryd wedi eu lleoli am orsedd Jehofa yn y nefoedd.
Ffynhonnell: https://www.quora.com/What-is-the-difference-between-Cherubim-and-Seraphim
Eseiah 6:1 Yn y flwyddyn y bu farw’r brenhin Uzzïah y gwelais hefyd yr ARGLWYDD yn eistedd ar eisteddfa a dyrchafedig, a’i odre yn llenwi y deml.
6:2 Y seraphiaid oedd yn sefyll oddi ar hynny: chwech adain ydoedd i bob un; â dwy y cuddiai ei wyneb, ac â dwy y cuddiai ei draed, ac â dwy yr ehedai.
6:3 A llefodd y naill wrth y llall, ac a ddywedodd, Sanct, Sanct, Sanct, yw ARGLWYDD y lluoedd, yr holl ddaear sydd lawn o’i ogoniant ef.
6:4 A physt y rhiniogau a symmudasant gan lef yr hwn oedd yn llefain, a’r tŷ a lanwyd gan fwg.
6:5 Yna y dywedais, Gwae fi! canys darfu am danaf: o herwydd gwr halogedig ei wefusau ydwyf fi, ac ym mysg pobl halogedig o wefusau yr ydwyf yn trigo: canys fy llygaid a welsant y brenhin, ARGLWYDD y lluoedd.
6:6 Yna yr ehedodd attaf un o’r seraphiaid, ac yn ei law farworyn a gymmerasai efe oddi ar yr allor mewn gefail:
6:7 Ac a’i rhoes i gyffwrdd â’m genau, ac a ddywedodd, Wele, cyffyrddodd hwn â’th wefusau, ac ymadawodd dy anwiredd, a glanhawyd dy bechod.
6:8 Clywais hefyd lef yr ARGLWYDD yn dywedyd, Pwy a anfonaf? a phwy a â drosom ni? Yna y dywedais, Wele fi, anfon fi.